Tampon Vergisi
Fotoğraf: Cottonbro
“Tampon vergisi” kavramı tampon ve ped gibi regl sırasında ihtiyaç duyulan hijyen ürünlerine uygulanan vergileri tanımlamak için kullanılır ve regl olan insanların ihtiyaç duyduğu hijyen ürünlerine erişimini zorlaştırır.
Bizce bilgi demek, güç demektir. Bu yüzden, tampon vergisiyle ilgili bilmen gerekenleri senin için derledik. İyi okumalar!
Ortalama bir kadın, hayatının 2 bin 535 gününde (yaklaşık yedi yılı boyunca), regl olur ve ped ya da tampona ihtiyaç duyar. Dünyanın farklı yerlerinde çalışmalarını yürüten kadın girişimleri “regli onurlu bir şekilde idare etme hakkı”nın tanınması için uğraşmaktadır. Erkekler için cinsel gücü artırıcı ürünler vergisiz ya da regl hijyen ürünlerinden daha düşük vergiler uygulanarak satılırken, regl hijyen ürünlerine yüksek vergiler uygulanmasının, cinsiyet adaletsizliği olduğuna dikkat çekilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) regl hakkında doğru ve yararlı bilgiye, regl hijyeni malzemelerine, malzemelerin değişimi için gizlilik sağlayacak tesislere ve su ve sabuna erişimin garanti altına alınması gerektiğini söylemektedir. Ancak, günümüzde hala birçok ülke bu standartları sağlamamaktadır. Türkiye’de ise hijyen ürünleri temel ihtiyaç olarak kabul edilmediği için %18 KDV uygulanmaktadır.
Hijyen ürünlerini temel ihtiyaç olarak kabul etmeyen ülkelerde, Türkiye’dekinden daha yüksek vergiler uygulanmaktadır. Bu oranlar, Bulgaristan’da %27, Hırvatistan, İsviçre ve Danimarka’da %25, Slovakya’da ise %20’dir.
Bazı ülkeler ise bu ürünleri temel ihtiyaç olarak kabul ederek, vergi oranları oldukça aşağıya çekmiştir. İrlanda dışındaki tüm Avrupa Birliği üyesi ülkeler regl hijyen ürünlerine KDV uygulamaktadır. Ancak AB, 2007’de üye ülkelerin bu ürünler üzerindeki vergileri yüzde 5’e kadar indirmesine izin vermiştir. 2019’da İspanya, vergileri %10’dan %4’e, Fransa ise %20’den %5.5’a indirme kararı almıştır. Birleşik Krallık ise bu oranı %17’den %5’e düşürmüştür.
2018’den beri bazı ülkelerde tampon vergisi tamamen kaldırılmaya başlanmıştır. Avustralya’da, kadınların 2000 yılında başlayarak verdikleri 18 yıllık mücadele sonucu, federal ve yerel yönetimler tampon vergisini kaldırmayı kabul etmiştir. Ruanda’da, regl yaşayan insanların %18’inin hijyen ürünlerine ulaşamamaları sebebiyle okuldan ve işten uzak kalmaları sonucu, 2019 yılının sonunda tampon vergisi kaldırılmıştır. İrlanda, Kanada, Hindistan, Malezya, Kenya ve ABD’nin bazı eyaletlerinde de tampon vergisi artık uygulanmamaktadır.
Ülkemizde çok sayıda insan, gerekli hijyen ürünlerini alacak maddi güce sahip olmadığı için üreme yolu hastalıklarına maruz ve okul ve işyerlerinden uzakta kalmaktadırlar. Ayrıca Türkiye’deki 386 kapalı ve açık ceza infaz kurumunda 10 binin üzerinde kadın, kız ve regl olan trans birey bulunmakta ve bu insanların cezaevlerinde yaşadıkları sorunlar arasında hijyen ürünlerine erişim de önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye’de tampon vergisinin kaldırılmasıyla ilgili kanun teklifi, 2019 yılında meclise sunulmuştur.