Sınır Belirlemek ve “Hayır” Diyebilmek
Fotoğraf: Kersti K.
Sınır Nedir?
Bir davranışın kabul edilebilir olup olmadığını belirlediğin ve bu doğrultuda etrafına çizdiğin görünmez bir çizgi olarak tanımlanabilir. Sınırlar, akışkandırlar; sürekli değişebilirler veya farklı konularda daha katı ya da gevşek olabilirler.
Sınırlar farklı formlarda olabilir:
Fiziksel Sınırlar: Kişisel alan, mahremiyet ve bedenle ilgili rahatlık, mesafe ve temas gibi her türlü konu
Zihinsel Sınırlar: Görüş, düşünce ve değerler ve bunları kabul edebilme konusunda açıklık
Duygusal Sınırlar: İçe dönük duygusal deneyimler, olumlu ve olumsuz duyguların tanınması ve ifade edilmesi
Finansal Sınırlar: Para ve maddi varlıkların nasıl ve ne kadar elde tutulduğu veya harcandığı; bütçe ile ilgili planlamalar
Etik Sınırlar: Temel değerler konusundaki çizgiler. Örneğin; yalan ve aldatmayı kabul etmemek, hoşgörüsüz ve ayrımcı davranışları göz ardı etmemek gibi...
Cinsel Sınırlar: Fiziksel temas ve yakınlık konusunda rahat ve güvende hissedebilme; rıza ve onay
Spiritüel Sınırlar: Bir yaratıcı ya da herhangi bir olağanüstü varlık hakkındaki inançlar ve düşünceler
Sınırlar Neden Önemlidir?
Sağlıklı sınırlar koyabilmek;
Kendine ve başkalarına hayır diyebilmeyi öğrenmek,
Duygusal enerjini koruyabilmek,
Kime ve neye, ne kadar izin vereceğini belirlemek,
Sana nasıl davranılacağını kendin belirleyerek, kendine verdiğin değeri içselleştirmek bakımından önemlidir.
Kimlere Karşı Sınır Çizebiliriz?
Ebeveynler: Ebeveynlerimiz iyiliğimizi isteseler de bazen onlarla bile düşünce ve değer çatışmaları yaşayabiliriz. Bu durumda kendimizi suçlu ve hatalı hissetmemeliyiz. Kendi hayatımız hakkında karar verebilmemiz önemlidir. Bu yüzden aile bireylerimizle de sağlıklı sınırlar belirlemek ve bunları ifade etmek normal ve önemlidir.
Kardeşler: Kardeşlerimiz, ailemizde en yakın hissettiğimiz kişiler ve belki yakın arkadaşlarımız olabilirler; fakat sürekli onları önceliyor ve kendimizi göz ardı ediyorsak, ilişkimiz sağlıksız bir hal alabilir. Böyle bir durumda, onların ihtiyaç ve istekleri karşısında gerektiğinde sınır belirlememiz gayet doğal olacaktır.
Arkadaşlar: Kimi zaman, ailemizden daha yakın olduğumuz arkadaşlarımızla olan ilişkimizde, onlara olan sevgi ve verdiğimiz değer sebebiyle, ilişki dengesini korumakta zorlanabilir ve ihtiyaç ve isteklerine her zaman cevap vermek zorunda hissedebiliriz. Ancak sağlıklı bir ilişki için sınırlar belirleyebilmeyi ve gerektiğinde “hayır” demeyi unutmamalıyız.
Partnerler: Romantik ve yakın ilişkiler söz konusu olduğunda, partnerimizi hayatımızın odağına koymaya başlayıp, kendimizi ve hayatımızı geri plana atabiliriz. Ancak, sürekli partnerimizi öncelemek ya da beklentilerini karşılamak mecburiyetinde olmadığımızı hatırlamalı ve sınırlarımızı açık şekilde partnerimize ifade edebilmeliyiz.
İşveren ve İş Arkadaşları: Daha esnek çalışma saatlerine izin veren bir işin olabilir; fakat bu durumun, mesai saatleri dışına sürekli taşan telefon ve e-posta trafiğini kabul etmek zorunda olduğun anlamına gelmeyeceğini unutma. İş tanımın ve kaldırabileceğin iş yükü dışında yüklenen beklentiler karşısında, işverenine ve iş arkadaşlarına “hayır” diyebilmenin ve sınır çizebilmenin oldukça doğal ve önemli olduğunu unutma.
Kendin: Hayatta en uzun süreli ilişkimizi yaşadığımız “kendimiz”e bile bazen “hayır” diyebilmek ve sınırlar çizebilmek gerekebilir. Bize zarar vereceğini bildiğimiz şeyler karşısında, anlık isteklerle ya da dış etkenlerle hareket etmemeli ve sınırlar çizerek önceliklerimizi hatırlamalıyız.
Sınır belirlemek, kendimiz ve ailemiz dahil herkes için geçerli ve gayet normaldir. Herhangi bir anımızda istemediğimiz ve mutsuz olacağımız bir şeye maruz kalmamak ya da “dur” diyebilmek için, sınırlar çizmenin önemini unutmamalıyız.
Sağlıksız Sınırların Sebepleri Neler Olabilir?
Sınırlarını koyarken zorlanıyor, denge kuramıyor veya bazı davranışlara gereğinden fazla sabır gösteriyor; bu sebeplerle de sağlıksız sınırlar çiziyor olabilirsin. Bunların sebepleri şöyle olabilir:
Sınırlar, çocukken öğretilmemiş olabilir. Bu sebeple, ihtiyaç ve isteklerine yanıt bulamamış olabilir ve kendi değerin hakkında yanlış düşüncelere kapılmış olabilirsin.
Herkesi memnun etmek istediğin veya buna mecbur hissettiğin için çok fazla şeyi üstleniyor olabilirsin.
Büyürken ‘ebeveyn’ rolü üstlenmek zorunda kalmış; başkalarının ihtiyaçlarını önceleyerek, kendi ihtiyaçlarından feragat etmek zorunda kalmış olabilirsin.
Sağlıklı Sınırlar Belirlemek İçin Öneriler
Limitlerini belirle.
Direkt ve net ol.
‘Hayır’ demekten çekinme.
Korku ve suçluluk duygusu gibi hislerin altında yatan sebepleri değerlendir.
Kötü ya da yanlış bir davranışla karşılaştığını düşünüyor ve mutsuz hissediyorsan, içgüdülerine güven. Karşındaki kişiyle açıkça konuşmaktan çekinme.
Devamı:
Her zaman başka seçeneklerin ve imkanların olduğunu; hiçbir yere ya da hiç kimseye bağlı kalmak zorunda olmadığını unutma.
İlişkilerini ve kararlarını gözden geçir; içinde bulunduğun ilişkiyi neden sürdürdüğünü ve verdiğin kararın altında yatan sebepleri anladığından emin ol.
Karar alırken acele etme.Pasif agresif davranışlar gösteren kişilere, davranışının sebebini sorarak sorunu anlamaya çalışabilirsin. Ancak, bu kişi davranışını kabul etmiyorsa, konuşmayı sürdürmek ve kendini açıklamak zorunda hissetme.